Στο πλαίσιο του 4ου κύκλου δράσεων της αντικρατικής/αντιεθνικιστικής καμπάνιας που διεξάγουμε για τα 200 χρόνια από την αστικοδημοκρατική επανάσταση του 1821, πραγματοποιούνται παρεμβάσεις σε γειτονιές και πάρκα των δυτικών προαστίων με μοίρασμα κειμένων. Ακολουθεί το κείμενο των παρεμβάσεων, καθώς και ενδεικτικές φωτογραφίες.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821
1) Ήταν η Επανάσταση του 1821 εθνική;
Σε αντίθεση με ό,τι υποστηρίζει η κυρίαρχη κρατική αφήγηση της ιστορίας, η επανάσταση του 1821 δεν μπορεί να χαρακτηριστεί «εθνική». Το έθνος των Ελλήνων δεν προϋπήρχε αλλά συστάθηκε μετά την έκβαση της Επανάστασης του ‘21 με την ομογενοποίηση και την υπαγωγή του πολυεθνοτικού πληθυσμού που συμμετείχε σε αυτήν κάτω από την κυριαρχία του πρώτου ελληνικού κράτους που συγκροτήθηκε το 1830. Πριν από την δημιουργία του ελληνικού κράτους, ο όρος «Έλλην» δεν παρέπεμπε σε κάποιο ένδοξο παρελθόν και στην αναλλοίωτη συνέχεια του ελληνικού έθνους μέσα στην ιστορία αλλά ήταν μια έννοια που είχε χαθεί στο βάθος των αιώνων και κατά τα βυζαντινά χρόνια σήμαινε «ειδωλολάτρης»-«παγανιστής». Οι επαναστατημένοι δεν μπορούν να καθοριστούν από κάποια εθνική ταυτότητα, ούτε το κίνητρο που τους παρακίνησε στην επανάσταση ήταν η «εθνική ομοψυχία», ακριβώς επειδή δεν υπήρχε ενιαία εθνική συνείδηση. Οι επαναστατημένοι προέρχονταν από διαφορετικές εθνοτικές ομάδες που κατοικούσαν στον Ελλαδικό χώρο αλλά και στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων (Αρβανίτες, Σουλιώτες, Βλάχοι κτλ). Η επανάσταση του 1821 ανήκοντας στην μήτρα των αστικών επαναστάσεων του 19ου αιώνα που οδήγησαν στην δημιουργία εθνών-κρατών, ήταν αυτή που δημιούργησε το ελληνικό έθνος υπό την σύσταση του πρώτου ελληνικού κράτους που είχε ασφυκτικά σύνορα και περιελάμβανε μια πολύ μικρή έκταση της γεωγραφικής επικράτειας που σήμερα ονομάζουμε Ελλάδα. Υπό αυτή την έννοια, η επανάσταση μπορεί να χαρακτηριστεί ως εθνογενετική και όχι ως εθνική.
2)Υπήρχε ενότητα μεταξύ του επαναστατημένου πληθυσμού; Ποιες ήταν οι αντιθέσεις, οι διαφορετικές προσδοκίες και τα διαφορετικά κίνητρα μεταξύ των Επαναστατημένων;
Η επανάσταση διαπνεόταν στο εσωτερικό της από μεγάλες αντιφάσεις μεταξύ των επαναστατημένων που σχετίζονταν τόσο με τα ευρωπαϊκά συμφέροντα που προωθούσαν όσο και με τα συμφέροντα των τάξεων στις οποίες άνηκαν και τους στόχους που ήθελαν να επιτύχουν μέσα από την επανάσταση. Από τη μία, διαφορετική στάση και προσδοκίες είχαν οι κοτζαμπάσηδες που ήταν ευνοημένοι από την διατήρηση του φεουδαρχικού συστήματος και βρίσκονταν σε συνδιαλλαγή και συνεργασία με το Οθωμανικό καθεστώς. Από την άλλη, διαφορετικές προσδοκίες είχαν οι εύποροι αστοί (αναδυόμενη αστική τάξη) οι οποίοι στόχευαν στην δημιουργία κράτους και εθνικής καπιταλιστικής αγοράς ώστε να μπορούν να επιβάλλουν με ευνοϊκότερους όρους τα αστικά τους συμφέροντα και την ταξική τους επικυριαρχία που έρχονταν σε αντιπαράθεση με την υπάρχουσα φεουδαρχία και την υποτέλεια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Βέβαια, τα συμφέροντα αυτών των κοινωνικών ομάδων έρχονταν σε σύγκρουση με την μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία που αποτελούνταν από την φτωχή αγροτιά. Κινητήριος δύναμη των φτωχών αγροτών που ρίχτηκαν στην επανάσταση δεν ήταν η αντικατάσταση των προσώπων της εξουσίας αλλά η αποτίναξη των φεουδαρχών καταπιεστών (είτε επρόκειτο για Έλληνες, είτε για Οθωμανούς) και η διεκδίκηση της γης που καλλιεργούσαν για λογαριασμό τους, ένας στόχος που επ’ ουδενί δεν επιτεύχθηκε με την συγκρότηση του ελληνικού κράτους, όπου οι αγρότες συνέχισαν να ζουν σε καθεστώς οικονομικής εξαθλίωσης και καταπίεσης. Αυτές οι αντιθέσεις και οι διαστάσεις που υπήρχαν, καθώς και το έντονο τοπικιστικό πνεύμα που είχαν ορισμένες εθνοτικές ομάδες (πχ στην Πελοπόννησο) αντανακλάται στους 2 εμφυλίους πολέμους που διεξήχθησαν μεταξύ των επαναστατημένων κατά τη διάρκεια της Επανάστασης.
3) Ποίος ήταν ο ρόλος του κλήρου/της εκκλησίας στην επανάσταση;
Η εκκλησία μέσα στο οθωμανικό φεουδαρχικό καθεστώς εξακολουθούσε να λειτουργεί ως συλλογικός γαιοκτήμονας και να κατέχει διοικητικά προνόμια. Η συντριπτική πλειοψηφία του ανώτατου κλήρου τάχθηκε ενάντια στη επανάσταση για να μην απολέσει τα προνόμια της. Σημαίνουσες μορφές της εκκλησίας όπως ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ και ο Πατριάρχης Κωνσταντίνος είχαν αφορίσει την επανάσταση όπως και οι περισσότεροι δεσποτάδες. Επίσης, ο Μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Γερμανός ο οποίος υμνείται από την κυρίαρχη αφήγηση επειδή τάχα έδωσε το έναυσμα για την επανάσταση υψώνοντας το λάβαρο στην Αγία Λαύρα, στην πραγματικότητα ήταν ενάντιος στην Επανάσταση ερχόμενος σε σύγκρουση με τον Παπαφλέσσα και λίγο πριν την έναρξη της πρόδωσε τα σχέδια των επαναστατημένων της Τρίπολης στους Οθωμανούς.
4) Ποιο ήταν το «τέλος» αγωνιστών/στριών της επανάστασης μετά την λήξη της και ποια η στάση του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους απέναντι τους;
Μετά την τελική έκβαση της Επανάστασης και την συγκρότηση του ελληνικού κράτους , οι νέοι διαχειριστές της εξουσίας έθεσαν τους δικούς του όρους εγκαθιδρύοντας την δική τους κυριαρχία. Πολλοί αγωνιστές/στριες που πολέμησαν για την Επανάσταση, παραγκωνίστηκαν από την νέα κρατική και βασιλική εξουσία και είτε έπεσαν στην λήθη είτε στην δίνη του ελληνικού κράτος. Γνωστό παράδειγμα ο Νικηταράς ο οποίος στο τέλος της ζωής του αναγκάστηκε να γίνει ζητιάνος για να βγάζει τα προς το ζην. Πολλοί ακόμη αφανείς και άγνωστοι ήρωες της επανάστασης με φτωχική – αγροτική καταγωγή και προερχόμενοι από το σώμα των κλεφτών, παρέμειναν στο περιθώριο και συνέχισαν να ζουν και μετά την επανάσταση στο ίδιο καθεστώς καταπίεσης τώρα με νέους αφεντάδες. Αυτή είναι άλλωστε η μοίρα που επιφυλάσσει η αστική και κρατική εξουσία στον λαό όταν αυτός δεν μπορέσει να περιφρουρήσει και να κατευθύνει μια επανάσταση προς απελευθερωτική, ακρατική και αταξική τροχιά.
5) Υπήρχε το «κρυφό σχολειό»;
Η ιστορία σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιείται ως ένα «όπλο» από τους κρατικούς θεσμούς για την διαμόρφωση της αναγκαίας για το κράτος «εθνικής συνείδησης» των υπηκόων του η οποία έρχεται πάντα σε αντιπαράθεση με κάποιον «άλλον», τον «ξένο», τον «εξωτερικό ή εσωτερικό εχθρό» αποπροσανατολίζοντας τους λαούς από τα κοινά ταξικά συμφέροντα. Υπό αυτό το πρίσμα, πολλές φορές η ιστορία σχετικά με την επανάσταση του 1821 παραποιείται και ερμηνεύεται μεροληπτικά μέσω της κυρίαρχης εθνικιστικής προπαγάνδας και της διδασκαλίας της από το αστικό εκπαιδευτικό σύστημα, αναπαράγοντας μη τεκμηριωμένες και ψευδείς ιστορικά θέσεις και γεγονότα.
Ένας από τους πιο γνωστούς μύθους που συνοδεύει την περίοδο της τουρκοκρατίας είναι η ύπαρξη του «κρυφού σχολειού». Στην πραγματικότητα όμως το «κρυφό σχολείο» ποτέ δεν υπήρξε και ποτέ δεν υπήρχε και λόγος για να υπάρξει, καθώς μέσα στο οθωμανικό καθεστώς οι υποτελείς λαοί μπορούσαν ελεύθερα να διδαχθούν όποια γλώσσα επιθυμούσαν (πχ ελληνικά, σερβικά, σλαβικά κτλ) χωρίς να παρενοχλούνται από την Οθωμανική διοίκηση. Αυτό που ενδιέφερε κατά κύριο λόγο του Οθωμανούς προύχοντες και αγάδες δεν ήταν η θρησκεία και η γλώσσα των υποτελών λαών αλλά η έγκαιρη καταβολή των φόρων προς τον σουλτάνο και η διατήρηση των εγκαθιδρυμένων φεουδαρχικών σχέσεων καταπίεσης.
ΥΓ. Σας παραπέμπουμε στον ιστότοπο μας και την ανάλυσή μας για την Επανάσταση του 1821 με τίτλο «Η επανάσταση του 1821, το ιστορικό της πλαίσιο και ο χαρακτήρας της». Μπορείτε ελεύθερα να μας αποστείλετε γνώμες, απορίες, διαφωνίες και οτιδήποτε θέλετε.
Πρωτοβουλία Αναρχικών Αγίων Αναργύρων – Καματερού
Ιστότοπος: protaanka.espivblogs.net
Επικοινωνία: protaanka@espiv.net& facebook
*Το κείμενο μας για το ιστορικό πλαίσιο και τον χαρακτήρα της επανάστασης του 1821 καθώς και για την έναρξη της καμπάνιας βρίσκεται εδώ.
