Το παρακάτω κείμενο μοιράζεται σε σχολεία και γειτονιές των Αγίων Ανάργυρων, του Καματερού και των γύρω περιοχών, εν’ όψει της εθνικής φιέστας της 25ης Μαρτίου:
Η επανάσταση του 1821 πέρα από την κυρίαρχη προπαγάνδα
«Το καλοκαίρι του 1825, ο Κανάρης ξεκίνησε για την Αλεξάνδρεια με σκοπό να πυρπολήσει τον εχθρικό στόλο. Σε κάποια ώρα βρέθηκαν χωρίς τροφές και νερό. Αναγκάζουν τότε ένα αυστριακό ιστιοφόρο που βρέθηκε πλάι τους κάποια ώρα να τους εφοδιάσει. -Δεν έχω χρήματα για να σου τα πληρώσω τώρα είπε στον αυστριακό καπετάνιο ο Κανάρης. Γράψε μου όμως σ΄ ένα χαρτί πόσο κοστίζουν και δος το μου να υπογράψω. -Δε θέλω τίποτα, απαντά ο Αυστριακός ικανοποιημένος που ξεγλίτωσε εύκολα. -Φέρε το χαρτί, είπε αποφασιστικά ο Κανάρης και γράψε 2000 γρόσια. Και συμπληρώνει περήφανα, το έθνος μου θα σου τα πληρώσει! Ο Αυστριακός που δεν ήθελε να χάσει την ευκαιρία, του λέει προκλητικά: -Μα δεν έχετε έθνος. -Δεν έχουμε έθνος, μα θα κάνουμε! Αποκρίθηκε ο Κανάρης»
Στα σχολικά βιβλία του κράτους μαθαίνουμε ότι η Επανάσταση του 1821 πραγματοποιήθηκε από το «ενωμένο έθνος των Ελλήνων». ‘Ενα έθνος που βέβαια δεν είχε ακόμα κατασκευαστεί από τους “πλάστες” των αστικοδημοκρατικών εθνών-κρατών του 18ου και 19ου αιώνα και το οποίο συγκροτήθηκε μετά το 1830, από την κεντρική διοίκηση του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Το ελληνικό όπως και κάθε άλλο έθνος δεν προϋπήρχε αιώνια αυθύπαρκτο στα ανεξερεύνητα βάθη εκατομμυρίων χρόνων ιστορίας και οι ρίζες τους δεν χάνονται στους προπολιτισμικούς αιώνες. Αντίθετα είναι πρόσφατα δημιουργήματα των κοινωνιών και συγκροτήθηκαν από τους ισχυρούς μέσα σε ένα συγκεκριμένο ιστορικό-πολιτικό πλαίσιο.
Η φαντασιακή κοινότητα του έθνους θεμελιώθηκε ως το νέο συνεκτικό εργαλείο των κοινωνιών κατά την διαδικασία μετάβασης από την φεουδαρχική κοινωνία στον καπιταλισμό και το σύγχρονο κράτος. Τα έθνη, με την κοινωνική και πολιτική σημασία που τους αποδίδεται σήμερα, ξεπροβάλλουν ως κοινωνική θέσμιση στις αρχές του 18ου αιώνα, όπου αρχίζει πρώιμα να αναπτύσσεται η φιλολογία περί “εθνών” με κοινή γλώσσα, κοινή ιστορία, κοινό πολιτισμό. Τα πρώτα έθνη-κράτη σχηματίστηκαν μετά τις αστικοδημοκρατικές επαναστάσεις στην Αμερική και την Γαλλία, ενώ είχε προηγηθεί η “ένδοξη επανάσταση” και ο εμφύλιος πόλεμος στην Αγγλία, η οποία θεωρείται γενέτειρα χώρα του καπιταλισμού και της αστικής δημοκρατίας. Αργότερα ακολούθησε η κατασκευή και των υπολοίπων εθνών-κρατών υπό τις επιδράσεις του διαφωτισμού και της γαλλικής επανάστασης.
Μέσα σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο οικοδόμησης των εθνών-κρατών, η επανάσταση του 1821’ αποτέλεσε το γενεσιουργικό αίτιο δημιουργίας του ελληνικού έθνους και όχι το ελληνικό έθνος (το οποίο δεν προϋπήρχε) κινητήρια δύναμη της επανάστασης. Στα προεπαναστατικά ελλαδικά εδάφη κυρίαρχη ήταν η λέξη “γένος”, ενώ αυτή του έθνους επιβλήθηκε πολύ αργότερα. Η επανάσταση του 21’ αναμφίβολα δεν ήταν “εθνική”, αλλά εξελίχθηκε ως τέτοια, ως μια ιστορική εθνογέννεση. Στην πραγματικότητα όμως, τα αίτια της ήταν ταξικά και αποτέλεσε ένα ξέσπασμα των καταπιεσμένων της εποχής ενάντια στο φεουδαρχικό καθεστώς της οθωμανικής εξουσίας, μια γενική εξέγερση των εκμεταλλευομένων κοινωνικών τάξεων. Και οι τάξεις αυτές δεν αποτελούνταν αποκλειστικά από “ελληνες” όπως μας διδάσκει η κυρίαρχη παραχαραγμένη ιστορία. Η σύνθεση των επαναστατημένων αποτελούνταν από αρβανίτες, μωραήτες, βούλγαρους, σέρβους, ρουμελιώτες, χριστιανούς και μουσουλμάνους κ.α.
Την περίοδο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, τον πλούτο και τα αξιώματα τα κατείχε μια μικρή κάστα προνομιούχων διαχειριστών της εξουσίας (όπως συμβαίνει και σήμερα). Κοτζαμπάσηδες, τούρκοι αγάδες, έλληνες προεστοί, έμποροι, εφοπλιστές, φαναριώτες και δημογέροντες συγκροτούσαν της άρχουσα τάξης της εποχής εκείνης. Η πλειονότητα της κοινωνίας (κατά βάση αγροτική) ήταν υποδουλωμένη κάτω από τον ζυγό της αυτοκρατορίας. Οι κοινωνικές σχέσεις της εποχής, άνισες και εκμεταλλευτικές, ήταν διαρθρωμένες στα πρότυπα του κοινωνικού-οικονομικού σχηματισμού της φεουδαρχίας.
Η έννοια του “έθνους” δεν είχε μπολιαστεί στην συλλογική κοινωνική συνείδηση μέχρι τον 19ο αιώνα, όπως και οποιαδήποτε πολιτισμική, πνευματική ή φυλετική σύνδεση με τον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Χαρακτηριστικό είναι ότι η λέξη “Έλλην”, τόσο κατά τα χρόνια της βυζαντινής αυτοκρατορίας, όσο και της Οθωμανικής, ήταν ταυτόσημη του ειδωλολάτρη και είχε υποτιμητική σημασία. Αντιπροσώπευε την πίστη στον δωδεκαθεϊσμό, το θρησκευτικό δόγμα της αρχαιότητας που είχε εξαλειφθεί από την κυριαρχία του χριστιανισμού. Η έννοια του έθνους εμφανίστηκε στο ιστορικό προσκήνιο από την αναδυόμενη ελληνική αστική τάξη, η σύσταση, τα χαρακτηριστικά και τα συμφέροντα της οποίας δεν διέφεραν από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές αστικές τάξεις. Αποτελούνταν κυρίως από εμπόρους και εφοπλιστές (όπως ο Κανάρης που μετεπαναστατικά βρέθηκε πέντε φορές στο τιμόνι της διακυβέρνησης της χώρας ως πρωθυπουργός) και επιδίωξη της ήταν η κατάληψη της εξουσίας και η ανάδειξή της ως κυρίαρχης (οικονομικά και πολιτικά) τάξης.
Η ελληνική αστική τάξη ήταν επηρεασμένη από τον διαφωτισμό και την γαλλική επανάσταση. Στόχευε στην συγκρότηση έθνους-κράτους, την οργάνωση αστικού-δημοκρατικού πολιτεύματος και στην κυριαρχία της εντός του. Οι αστοί, στα χρόνια πριν την επανάσταση βρίσκονταν σε αγαστή συνεργασία με το Οθωμανικό καθεστώς και μάλιστα βρίσκονταν αναμεμειγμένοι στους διάφορους διοικητικούς μηχανισμούς. Δεν είχαν ωστόσο την απόλυτη εξουσία στα χέρια τους και τα οικονομικά τους συμφέροντα βάλλονταν από τους φόρους και τους περιορισμούς του κυρίαρχου καθεστώτος. Αυτός άλλωστε ήταν και ο βασικότερος λόγος που υποκίνησαν την επανάσταση, με σκοπό να την ελέγξουν, να την κατευθύνουν, να κερδίσουν την ηγεμονία τους στο νεοσύστατο κράτος. Η τάξη αυτή, κατάφερε εν τέλει και νίκησε, παγιώνοντας μέσα από αιματηρούς εμφυλίους πολέμους την ταξική και πολιτική της ηγεμονία (και την διατηρεί μέχρι και τις μέρες μας).
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο σκοτεινός ρόλος που διαδραμάτισε η εκκλησία την εποχή εκείνη. Σήμερα μαθαίνουμε για την ύπαρξη “κρυφών σχολείων” που μετέδιδαν την γνώση στην σκιά της “τουρκικής εξουσίας”. Δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα μεταγενέστερο μύθευμα που προσπάθησε να αποκαταστήσει την βρώμικη στάση του κλήρου, ο οποίος όχι μόνο δεν συνέβαλλε στην αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού (η πρόσβαση στην γνώση ήταν αποκλειστικά προνόμιο των πλουσίων), αντίθετα είχε άριστες σχέσεις με τους αρχόντους και τους προεστούς και ήταν πλήρως συμφιλιωμένος με το καθεστώς. Το “παπαδαριό” (όπως σήμερα αποκαλούμε τους ρασοφόρους ιεροκήρυκες του χριστιανικού δουλικού δόγματος), ήταν πιστά τσιράκια των προνομιούχων τάξεων, με μικρές μόνο εξαιρέσεις, που μόνο επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Άλλωστε μελετώντας την ιστορία, αυτές οι “εξαιρέσεις” δεν μπορούν να χαρακτηριστούν από ανιδιοτέλεια και “υψηλή” κοινωνική ευαισθησία. Για παράδειγμα, πως θα γινόταν να χαρακτηρίσουμε ως “ανιδιοτελή” την δράση του “θρυλικού Παπαφλέσσα”, όταν κατά την διάρκεια της επανάστασης έλαβε αμέτρητα αξιώματα όπως αυτά του αρχιμανδρίτη, του γερουσιαστή, του υπουργού εξωτερικών και αστυνομίας; Πόσο “επαναστάτης” ήταν ο (προερχόμενος από εύπορη οικογένεια της Δημητσάνας) Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο οποίος κατά την διάρκεια της μυστικής συνέλευσης της Βοστίτσας είχε ταχθεί κατά της επανάστασης και είχε έρθει σε σύγκρουση με τον ίδιο τον Παπαφλέσσα; Σε αυτόν τον άνθρωπο ο εθνικός μύθος απέδωσε το ύψωμα του λαβάρου της επανάστασης! Ένα “λάβαρο” το οποίο σηκώθηκε βέβαια κάπως ετεροχρονισμένα, αφού η επανάσταση πυροδοτήθηκε έναν μήνα πριν την 25η του Μάρτη!
Άξια σχολιασμού είναι αντίστοιχα και η μυθολογία περί “κλεφτών και αρματολών”. Οι δυο αυτοί σχηματισμοί παρουσιάζονται στα σχολικά βιβλία ως αλληλένδετοι με αποτέλεσμα να καλλιεργείται η εντύπωση πως βρίσκονταν σε μια κάποια συμμαχία απέναντι στον “εχθρό” και δρούσαν από κοινού εναντίων του. Η αλήθεια ωστόσο είναι και πάλι πολύ διαφορετική. Οι αρματολοί ήταν ένοπλα όργανα της Οθωμανικής εξουσίας και αποτελούσαν τους μπάτσους της εποχής. Κυνηγούσαν ανελέητα όποιον τασσόταν κατά των αρχόντων και αρμοδιότητα τους ήταν η διασφάλιση της τάξης εντός των κοινοτήτων. Ήταν, δηλαδή, ένα κατασταλτικό σώμα στην υπηρεσία των προεστών. Στον αντίποδα οι κλέφτες δρούσαν παράνομα και διέπρατταν ληστείες εναντίων των πλουσίων και των προεστών. Συμμετείχαν σε εξεγέρσεις, διεξήγαν ανά τόπους ένα είδος ανταρτοπόλεμου (κλεφτοπόλεμος) και έρχονταν σε συνεχείς συγκρούσεις με τους αμαρτωλούς. Οι “κλέφτες” δεν είχαν απαραίτητα συνείδηση της ταξικής τους θέσης, ούτε διέπονταν από κοινούς σκοπούς. Το σίγουρο είναι ότι καμία ιστορική αναφορά δεν τους έχει καταλογίσει σύμπλευση με την εξουσία και είναι τουλάχιστον αστείο να στοιχίζονται δίπλα με τους αρματολούς, τους ένοπλους φρουρούς της εξουσίας. Προφανώς η “σύνδεση” δεν είναι τυχαία, αφού το μεταγενέστερο έθνος-κράτος όφειλε προπαγανδιστικά να “αποδείξει” με κάθε τρόπο την κοινή εθνική συνείδηση μεταξύ των “ελλήνων” και να προβάλλει κοινά συμφέροντα στους επαναστατημένους.
Εν τέλει, η επανάσταση του 1821 δεν ήρθε από την “εθνική αφύπνιση” των Ελλήνων και το υπό δημιουργία έθνος, μόνο “ενωμένο” δεν ήταν. Τρεις εμφύλιοι πόλεμοι μεσολάβησαν μέχρι την συγκρότηση του ελληνικού κράτους, γεγονός που φανερώνει τα ανταγωνιστικά συμφέροντα και τις διαφορετικές επιδιώξεις μεταξύ των επαναστατημένων. Οι φτωχοί αγρότες και αγρότισσες, οι χιλιάδες των καταπιεσμένων και εκμεταλλευομένων που πολέμησαν κατά τα επαναστατικά χρόνια, δεν είχαν κοινές βλέψεις με τους αστούς και αναμφίβολα δεν πέθαναν αγωνιζόμενοι/ες για να πάρουν οι αστοί την εξουσία και να επιβάλλουν νέους όρους σκλαβιάς. Είναι επιβεβαιωμένο ιστορικά, ότι κάθε αγώνας που δεν ορίζεται από αυτούς που τον διεξάγουν, είναι καταδικασμένος να χάσει.
Ιστορικά οι επαναστάσεις σηματοδοτούν το πέρασμα από μία εποχή σε μία άλλη. Οι όροι συγκρότησης των κοινωνιών μεταβάλλονται βίαια, οι υφιστάμενες κοινωνικές σχέσεις καταστρέφονται και αντικαθιστώνται από νέες, οι ισχύουσες οικονομικές-πολιτικές δομές και θεσμίσεις διαλύονται, οι κοινωνικές αξίες του παρελθόντος αποκαθηλώνονται και παραχωρούν την θέση τους στο νέα αξιακό-ηθικό σύστημα της νέας κοινωνίας που ξεπροβάλει μέσα από το κέλυφος της παλιάς. Οι εθνικές/αστικοδημοκρατικές επαναστάσεις των προηγούμενων αιώνων ανέτρεψαν το φεουδαρχικό σύστημα και μετασχημάτισαν (εν μέρει ή καθ ολοκληρία) το σύνολο των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών σχέσεων της κοινωνίας των φέουδων. Η μετάβαση δεν ήταν ομαλή και η στερέωση του νέου οικονομικού συστήματος (του καπιταλισμού) και της νέας πολιτικής εξουσίας (του σύγχρονου κράτους και της αστικής τάξης) παγιώθηκε μέσα από εσωτερικούς και εξωτερικούς πολέμους, εθνοκαθάρσεις, μετακινήσεις πληθυσμών και αλλαγές συνόρων. Μια μετάβαση από ένα σύστημα εξουσίας σε ένα άλλο, εξίσου βάρβαρο, παραπλήσια δυναστικό, η ιστορία του οποίου είναι αντίστοιχα χαραγμένη από πολέμους, δυστυχία και εξαθλίωση.
Τηρουμένων των αναλογιών, αν συνθέσουμε το κοινωνικό πορτρέτο του σήμερα και το παραλληλίσουμε με το παρελθόν, μπορούμε να παρατηρήσουμε ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά της σημερινής εποχής με την εποχή της αυτοκρατορίας των Οθωμανών, ειδικά κατά την περίοδο παρακμής και αποσύνθεσης της εξουσίας τους. Τότε, η εργασιακή σκλαβιά, η τρομοκρατία των εξουσιαστών, η βία των φρουρών της, οι δυσβάσταχτοι φόροι, οδήγησαν στο κοινωνικό ξέσπασμα και την συντέλεση μιας επανάστασης. Μιας επανάστασης που άλλαξε μεν το καθεστώς αλλά παρήγαγε νέες μορφές δουλείας ή ενσωμάτωσε και εξέλιξε παλαιότερες.
Σήμερα τι βλέπουμε; Στρατιές ανέργων, εξαθλιωμένα κοινωνικά στρώματα, άστεγους/ες, εργατικά ατυχήματα-δολοφονίες, έγκλειστους σε φυλακές και εγκλωβισμένες στα σύγχρονα στρατόπεδα συγκέντρωσης (κέντρα “φιλοξενίας” τα ονομάζουν), χιλιάδες ανθρώπους να δουλεύουν μέσα στο άγχος, την ανασφάλεια και την αβεβαιότητα για μερικά ψίχουλα στα καπιταλιστικά κάτεργα, κάτω από τον ζυγό της μισθωτής σκλαβιάς. Επιπροσθέτως: κρατική καταστολή, αιματοκύλισμα διαδηλώσεων, βασανισμοί αγωνιστών/τριων, φυλακίσεις, δολοφονίες, συνθέτουν την φρίκη των ημερών. Ζώντας μάλιστα σε καιρούς βαθιάς συστημικής κρίσης, η βαρβαρότητα κράτους και κεφαλαίου γίνεται όλο και πιο επιθετική, όλο και πιο καταστροφική για τις ζωές μας. Για να γλυτώσουν απ’ την κρίση τους και να διατηρήσουν τα προνόμιά τους, οι κυρίαρχοι δεν θα διστάσουν να θυσιάσουν εκατομμύρια ανθρώπους σε διακρατικούς πολέμους, δεν θα υπολογίσουν την διαβίωση των κοινωνιών για να αυξήσουν τα κέρδη τους.
Η Επανάσταση είναι επίκαιρη
Καμία εξουσία και καμία άρχουσα τάξη σε ολόκληρη την ιστορία δεν παρέδωσε τα προνομία της εθελοντικά και αναίμακτα. Οι κοινωνικές αλλαγές ήταν πάντα το αποτέλεσμα σκληρών αγώνων για την ελευθερία. Οι ένοπλοι μηχανισμοί του κράτους και των αφεντικών θα κληθούν να καταστείλουν και να πνίξουν στο αίμα κάθε προσπάθεια μελλοντικής ανατροπής τους, γι’ αυτό και η ανάπτυξη ενός επαναστατικού κινήματος αποτελεί μονόδρομο για να αντιμετωπιστεί και να ηττηθεί η παντοδυναμία των σύγχρονων αρχόντων, να συντριβεί ολοκληρωτικά η κυριαρχία κράτους και κεφαλαίου.
Η ταξική εκμετάλλευση και η η κοινωνική καταπίεση δεν εξωραΐζονται μέσω μεταρρυθμίσεων και “λαϊκά παρακάλια”. Καταστρέφονται. Οι κοινωνίες δεν αλλάζουν με εκλογές και δημοψηφίσματα, ούτε με θεσμικά αιτήματα προς τις εξουσίες. Η κοινωνική επανάσταση είναι σήμερα η μόνη λύση για να απελευθερωθούμε από την σύγχρονη δουλεία που μας έχουν επιβάλλει το κράτος και το κεφάλαιο. Κάθε άλλη πρόταση για “αλλαγές” εντός του συστήματος, με όποιον τρόπο και αν πλασάρεται, λειτουργεί μόνο ενισχυτικά στην διαιώνιση της βαρβαρότητας. Ο δρόμος της επανάστασης, μακρύς και ανηφορικός αλλά ιστορικά αναγκαίος, είναι ο μόνος δρόμος που πρέπει και μπορούμε να διανύσουμε για να μην ζήσουμε σαν δούλοι/ες. Ένας δρόμος, στην διαδρομή του οποίου θα οραματιστούμε , θα σκιαγραφήσουμε και θα αποκρυσταλλώσουμε το ανεξούσιο αύριο, νοηματοδοτώντας τους αγώνες του σήμερα μέσα από το τράβηγμα τους προς την επαναστατική προοπτική.
Ως αναρχικοί/ες προτάσσουμε μια επανάσταση που δεν θα εγκαταστήσει νέες εξουσίες και νέους αφέντες, αλλά θα συντρίψει “παλάτια” και θα εκθρονίσει “βασιλιάδες”, εγκαθιδρύωντας έναν κόσμο ελευθερίας, ισότητας και αλληλεγγύης. Μια Επανάσταση που θα εξισώσει τους πλούσιους και τους φτωχούς καταλύοντας τις οικονομικές διαφορές μεταξύ των ανθρώπων και θα συντρίψει τα κράτη, τα σύνορα και τις πατρίδες τους που μας κρατούν διαιρεμένους. Μια επανάσταση που θα τσακίσει κάθε παλιά ή νέα εξουσία που μας καταδυναστεύει και θα εξαλείψει κάθε διαχωρισμό στην βάση του φύλου, της φυλής και της σεξουαλικότητας, στέλνοντας στον σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας την μάστιγα της πατριαρχίας και του σεξισμού, αυτές τις προϋπάρχουσες του καπιταλισμού εξουσιαστικές θεσμίσεις, που επιβιώνουν μέχρι και σήμερα. Μια επανάσταση που θα οικοδομήσει την κοινωνία σε νέες βάσεις, με τον πλούτο στα χέρια αυτών που τον παράγουν μέσα από την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής και την διαχείριση τους από τους εργαζόμενους και θα παραδώσει την ευθύνη για την λήψη των αποφάσεων για όλα τα θέματα της κοινωνικής ζωής στις αυτοδιευθυνόμενες κοινότητες-κομμούνες. Η μετάβαση σε αυτή την κοινωνία είναι όντως δύσκολή και η αλήθεια είναι ότι απαιτεί πολλά: πολιτική οργάνωση, ριζοσπαστικοποίηση και όξυνση των κοινωνικών και ταξικών αγώνων, οικοδόμηση επαναστατικής στρατηγικής και πρόγραμμα. Κυρίως όμως, απαιτεί την κατανόηση ότι η μεγάλη αλλαγή δεν θα έρθει από κανένα “ζορό” και καμία πρωτοπορία που θα “δουλέψει” για λογαριασμό μας, κανένα σωτήρα αριστερό ή δεξιό, αλλά από εμάς τους ίδιους και τις ίδιες, τους καταπιεσμένους και εκμεταλλευόμενους αυτού του τόπου, αυτού του κόσμου.
ΝΑ ΠΕΡΑΣΟΥΜΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ ΣΤΟΝ ΤΑΞΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΑΠΟ ΚΡΑΤΗ, ΕΞΟΥΣΙΕΣ ΚΑΙ ΑΦΕΝΤΕΣ
ΝΑ ΥΨΩΣΟΥΜΕ ΤΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΛΑΒΑΡΑ ΤΩΝ ΚΑΙΡΩΝ ΜΑΣ ΣΕ ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ, ΣΕ ΚΑΘΕ ΓΕΙΤΟΝΙΑ, ΣΕ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ ΚΑΙ ΝΗΣΙ
